Każdego dnia spora liczba psów i innych zwierząt domowych żyjących na terenie Europy doświadcza ukąszenia żmii zygzakowatej – jedynego jadowitego węża bytującego na naszych terenach. Gatunek ten możemy rozpoznać po ciemnej zygzakowatej linii przechodzącej wzdłuż pleców otoczonej rzędami plamek. Pomimo, że węże te są jadowite, nie należą do agresywnych i preferują raczej ucieczkę niż atak.  Większość przypadków ukąszenia żmii wynika z podniesienia węża lub stąpania po nim. Częstość ukąszeń przez żmiję jest ciążka do oszacowania, gdyż nie istnieją statystyki w odniesieniu do zwierząt. W przypadku ludzi dostępne są jedynie dane szacunkowe mówiące o 15 000-25 000 ukąszeniach rocznie spowodowanych przez węże w Europie. W poniższym artykule przybliżymy, jak pomóc psu w przypadku ukąszenia żmii.

Objawy ukąszenia żmii zygzakowatej

Najczęstsze miejscowe objawy ukąszenia przez żmiję zygzakowatą to narastające uszkodzenie tkanek znajdujących się w pobliżu ugryzienia. Pierwsze objawy ukąszenia przez żmiję są szczególnie trudne do rozpoznania, widoczne jest tylko naruszenie naskórka, ewentualnie uszkodzenie futra. Jeśli przyjrzymy się bardziej, potrafimy zauważyć ślad zębów żmii jako czerwone punkty na skórze oraz krwawienie z rany. Po upływie kilku minut wokół rany, gdzie znajduje się jad powstaje obszar zmienionego zabarwienia naskórka, a z rany może wypływać ciemny, krwisty płyn. Po około 10 minutach od ukąszenia żmii zaobserwować można obrzęk w miejscu ukąszenia. Jeśli nie udzielimy zwierzęciu pomocy, obrzęk gwałtownie narasta i w trakcie nawet jednej godziny potrafi objąć całą kończynę psa. Do charakterystycznych objawów ukąszenia żmii należy podwyższona temperatura ciała oraz skóry w pobliżu urazu. Po minięciu około 8 godzin powstają pęcherze z krwistą zawartością, a w nieleczonych przypadkach rozwija się martwica tkanek. Do ogólnych objawów ukąszenia żmii zygzakowatej wliczamy miejscowy obrzęk, bolesność w miejscu ukąszenia, wybroczyny, osłabienie mięśniowe i senność. Jeśli przypadek jest poważny, obserwujemy rozszerzenie źrenic, ślinienie, wymioty, bolesność jamy brzusznej, obniżenie ciśnienia krwi, letarg, drżenia mięśniowe oraz objawy neurologiczne obejmujące także zaburzenia oddychania. Ich największą kumulację opisuje się na 4 dzień po ukąszeniu. Warto podkreślić, że u zwierząt wyróżnia się 3 fazy zatrucia jadem żmii: pierwszą – trwającą do 2 godzin po urazie,znaną jako ostrą i mogącą skutkować zgonem, w zależności od miejsca ugryzienia i masy psa. Faza druga trwająca do 24 godzin objawia się krwawymi wymiotami i stolcami oraz moczem. W przypadku, gdy nasz podopieczny, nieleczony przeżyje fazę ostrą zatrucia i nie pojawi się wstrząs, rokowania są pomyślne. Faza trzecią zatrucia to fazą zdrowienia, tutaj leczenie dotyczy ewentualnych komplikacji.

Powikłania ukąszenia przez żmiję psa

Do powikłań ukąszenia przez żmiję należą: depresja, wymioty, spadek ciśnienia, hemoliza, niewydolność nerek, uszkodzenie wątroby i mięśni – w tym mięśnia sercowego.

Pierwsza pomoc w przypadku ukąszenia żmii zygzakowatej

W udzieleniu pomocy naszemu podopiecznemu, główną rolę odgrywa czas. W naszym obowiązku leży możliwie najszybsze znalezienie lecznicy weterynaryjnej, gdzie psu zostanie podana antytoksyna. Pamiętajmy, aby transport zwierzęcia był ostrożny i delikatny. Dołóżmy wszelkich starań, aby ograniczyć poruszanie się pupila, gdyż każdy ruch skutkuje przemieszczaniem się toksyny po organizmie. W przypadku, gdy ugryzienie umiejscowione jest na kończynie, załóżmy opaskę uciskową, aby zredukować przepływ toksyny i opatrzmy ranę. Obecnie antytoksyna, to jedyne dostępne na rynku antidotum na ukąszenie żmii. Niestety nie należy ona do najtańszych- cena antytoksyny jadu żmii dla psów za jedną kapsułkę waha się między 500 a 1000zł. Bywa, że pokąsanie przez żmiję nie jest pierwszym przypadkiem u danego psa, w tym wypadku zmniejszone jest ryzyko zatrucia, dzięki obecności przeciwciał. Jednak, jeżeli w przeszłości psu została już zaaplikowana antytoksyna jadu żmii, istnieje ryzyko rozwinięcia się wstrząsu anafilaktycznego.  Im później podamy lek, tym mniejsza będzie jego skuteczność. Jak podają badania neutralizacja jadu jest najbardziej efektywna w pierwszych 4 godzinach. W terapii podaje się także leki przeciwwstrząsowe, przeciwzapalne, płynoterapię, leki antyhistaminowe i antybiotyki o szerokim spektrum. W ciężkich przypadkach wdraża się także tlenoterapię.  Zalecana jest obserwacja trwająca min. 12 godzin, jeśli nie zaobserwowano żadnych objawów klinicznych. W przypadku objawów zatrucia jadem na obserwację przeznaczmy co najmniej 72 godziny.

Ryzyko ukąszenia przez żmije

Wśród domowych zwierząt, najbardziej narażone na ukąszenia przez żmiję są psy ze względu na swój ciekawski charakter i silny instynkt łowny. Ryzyko nasilenia objawów jest uzależnione od pory roku- stanu fizjologicznego węża, a więc ilości jadu. Kolejne czynniki to masa ciała ofiary oraz miejsce ukąszenia. Najgroźniejsze jest pokąsania w okolicach głowy lub szyi, co skutkuje obrzękiem i w rezultacie uduszeniem. Bardziej narażone na toksyczność jadu są małe psy ze względu na swoją małą masę oraz zwiększone ryzyko pokąsania w okolicę klatki piersiowej lub jamy brzusznej, zw zwględu na małe rozmiary.