W ostatnich latach obserwuje się znaczny wzrost aktywności kleszczy. W Polsce można je spotkać najczęściej od marca do listopada, a w przypadku łagodnych zim nawet do lutego. Ze względu na powszechność występowania, znalezienie kleszcza na ciele psa nie jest niczym niezwykłym. Warto jednak pamiętać, że kleszcze mogą być wektorami chorób takich jak babeszjoza, borelioza i anaplazmoza. Odpowiednie przygotowanie i profilaktyka zmniejszają ryzyko wystąpienia groźnych chorób odkleszczowych u pupila.

Anaplazmoza u psa – co to jest?

Anaplazmoza jest wielonarządową chorobą odkleszczową na którą chorują psy, koty i liczne inne gatunki zwierząt. Jest to choroba odzwierzęca, która stanowi zagrożenie również dla ludzi. W zależności od patogenu wywołującego chorobę, rozróżnia się anaplazmozę granulocytarną i trombocytarną.

Wspólny wektor sprawia, że zarówno inne choroby odkleszczowe psów, jak i anaplazmoza występują na tych samych regionach. Geograficzne rozmieszczenie zakażeń obejmuje obszary Ameryki Północnej, Azji, a także Europy. W Polsce najwięcej przypadków notuje się w województwach: warmińsko-mazurskim, lubelskim, mazowieckim.

Anaplazmoza u psa – przyczyny

Anaplazmozę u psa powodują:

• Anaplasma phagocythophilum,
• Anaplasma platys.

Anaplazmy to gram – ujemne bakterie, które w zależności od gatunku żyją wewnątrz płytek krwi lub neutrofili. Na terenie Polski, anaplazmy psie przenoszone są przez dwa gatunki kleszczy: Ixodes ricinus i Rhipicephalus sanguineus. Dokładny czas transmisji bakterii z kleszcza na psa nie jest określony, ale przypuszcza się że pasożyt musi być przytwierdzony do żywiciela od 12 do 48 godzin.

Anaplazmoza u psa – objawy

Anaplazmoza granulocytarna

Związana jest z zakażeniem Anaplasma phagocythophilum. Patogen wnika do neutrofili oraz komórek układu fagocytarnego i powoduje nieswoiste objawy chorobowe. Okres od zakażenia, do pojawienia się pierwszych objawów wynosi od 14 do 20 dni.

Do pierwszych symptomów choroby należą:

• apatia,
• osłabienie,
• wysoka gorączka (5–40.5°C).

Wraz z rozwojem anaplazmozy granulocytarnej do objawów dochodzą:

• brak apatytu,
• spadek masy ciała,
• wymioty,
• biegunka,
• krwawienia z błon śluzowych – np. z odbytu i z nosa,
• powiększenie węzłów chłonnych,
• zapalenie stawów,
• kulawizny,
• niechęć do wstawania,
• objawy neurologiczne: np. drgawki, niezborność ruchowa.

Anaplazmoza trombocytarna

Anaplazmozę trombocytarną wywołuje Anaplasma platys. Okres inkubacji choroby wynosi od 8 do 15 dni. Bakteria atakuje płytki krwi, co powoduje anemię i daje niespecyficzne symptomy:

• nieznaczne podwyższenie temperatury ciała,
• powiększenie węzłów chłonnych,
• bladość błon śluzowych,
• krwawienia z błon śluzowych – np. z odbytu i z nosa,
• wybroczyny w tkance podskórnej,
• posmutnienie,
• brak apetytu,
• spadek masy ciała.

Anaplazmoza u psa – rozpoznanie

Rozpoznanie tej choroby bywa bardzo trudne. Anaplazmoza u psa daje objawy, które są mało charakterystyczne i mogą występować z różnym nasileniem. Dodatkowo, obraz kliniczny schorzenia przypomina wiele innych jednostek chorobowych. Lekarz weterynarii może postawić diagnozę na podstawie:

• Wywiadu – w którym ważne jest, aby właściciel przekazał takie informacje jak:
  • dokładny opis zaobserwowanych objawów,
  • czy zaobserwowano wbicie się kleszcza w skórę zwierzęcia (jeżeli tak, to kiedy),
  • czy pies niedawno przebywał na terenach endemicznych.
• Badania klinicznego – w którym weterynarz przede wszystkim będzie zwracał uwagę na takie objawy jak:
  • gorączka,
  • posmutnienie,
  • kulawizny (w wyniku zapalenia stawów),
  • bolesność mięśni,
  • bladość błon śluzowych,
  • wymioty,
  • biegunka,
  • wybroczyny na błonach śluzowych,
  • krew w kale i krwawienia z nosa,
  • powiększenie węzłów chłonnych oraz śledziony.
• Badania hematologicznego – podczas którego mogą być stwierdzone małopłytkowość i limfopenia,
• Badania biochemicznego krwi – które wykazać może hipoalbuminemię, a także wzrost aktywności fosfatazy alkalicznej.
• Mikroskopowego badania rozmazu krwi – weterynarz może je przeprowadzić w gabinecie lub wysłać do laboratorium diagnostycznego. W zależności od gatunku, największe prawdopodobieństwo wykrycia patogenów z rodzaju Anaplasma u psa w rozmazie krwi przypada na:
  • pierwsze 24-72 godziny infekcji dla platys,
  • 4 – 8 dni po zakażeniu phagocythophilum
• Badania PCR – metoda umożliwia wczesne wykrycie materiału genetycznego drobnoustroju we krwi zwierzęcia. Najwyższą czułość wykazuje do 14. dnia infekcji. Zdecydowaną wadą badania jest brak odróżnienia drobnoustrojów żywych od martwych.
• Badania serologicznego – w lecznicach dla psów obecne są szybkie, komercyjne testy płytkowe, które za pomocą metody ELISA pozwalają na wykazanie, czy pies wytworzył specyficzne przeciwciała przeciwko patogenowi. Metoda nie nadaje się do diagnozowania wczesnej fazy choroby, ze względu na brak odpowiednich przeciwciał w organizmie zwierzęcia. Szybkie testy na anaplazmozę u psów najlepiej sprawdzają się w przypadku podejrzenia przewlekłej formy choroby.

Anaplazmoza u psa – leczenie

W przypadku anaplazmozy u psa, leczenie polega na podawaniu antybiotyków z grupy tetracyklin, w okresie nie dłuższym niż 4 tygodnie. Zwykle najskuteczniejsza jest doksycyklina, często w połączeniu z imidokarbem.

W ciężkich przypadkach, konieczne bywa zastosowanie leczenia wspomagającego. W razie wystąpienia gorączki i zapalenia stawów stosuje się leki przeciwgorączkowe i leki przeciwbólowe. U psów odwodnionych lub mających uszkodzone nerki stosuje się płynoterapię. W bardzo ciężkich przypadkach, może być konieczna transfuzja krwi.

Wskazane jest wykonywanie częstych badań krwi, w celu monitorowania stanu komórek krwi i sprawdzania obecności bakterii – podczas leczenia oraz po 1 i 3 miesiącach po wyzdrowieniu.

Anaplazmoza u psa – rokowania

Rokowanie zależy od czasu trwania choroby, szybkości podjęcia leczenia i poziomu odporności organizmu psa. Niektóre zakażenia przebiegają w łagodnej postaci, a objawy ustępują po 1 – 2 tygodniach lub nie pojawiają się wcale.

W przypadku rozwinięcia się ostrej infekcji, szybko rozpoczęta terapia doksycykliną skutkuje znaczną poprawą już po 24- 48 godzinach.

Ustąpienie objawów klinicznych nie zawsze jest jednoznaczne z wyleczeniem. Jeżeli pies przestanie wytwarzać przeciwciała przeciwko anaplazmie, może to oznaczać że patogeny zostały usunięte z organizmu. Szybkie, komercyjne testy na anaplazmozę u psa dostępne w lecznicach weterynaryjnych pozwalają stwierdzić, czy w organizmie wciąż są wytwarzane przeciwciała przeciwko tym drobnoustrojom.

Należy jednak pamiętać, że zdarzają się przypadki zwierząt które pozostają seropozytywne nawet do kilku lat po wyzdrowieniu. Nie zaleca się powtarzania antybiotykoterapii u psów seropozytywnych, które leczone były doksycykliną według zaleconego schematu i wykazują znaczną poprawę stanu klinicznego.

Najdokładniejszą możliwością sprawdzenia, czy organizm psa jest w stanie czynnej infekcji jest połączenie zastosowania badania PCR, dokładnej oceny stanu klinicznego zwierzęcia i przeprowadzenie badań morfologicznych krwi.

W przypadku poprawy stanu zdrowia przy szybko postawionej diagnozie i zastosowaniu odpowiedniej terapii przeciwko anaplazmozie u psa rokowania są korzystne

Anaplazmoza u psa – powikłania

Anaplazmoza u psa daje powikłania najczęściej w wyniku infekcji mieszanych, powodujących ciężki przebieg choroby. Zakażeniu anaplazmą mogą towarzyszyć infekcje na tle Ehrlichia spp, Bartonella spp i Hepatozoon canis.

Ciężko przebyta choroba może prowadzić do komplikacji w postaci:

• trwałego porażenia nerwów,
• zapalenia opon mózgowo- rdzeniowych,
• niewydolności nerek,
• niedokrwistości hemolitycznej,
• upośledzenia odporności,
• małopłytkowości.

Anaplazmoza u psa – predyspozycje

Na ogół nie stwierdza się predyspozycji rasowych do występowania choroby, choć niektóre badania wykazują, że golden retrievery i labradory są rasami psów u których najczęściej diagnozowano anaplazmozę.

Kliniczna postać choroby zazwyczaj rozwija się u psów w wieku 6-8 lat.  Starsze psy częściej wykazują dodatnie wyniki badań serologicznych w kierunku anaplazmozy, w porównaniu do młodszych zwierząt. Prawdopodobną przyczyną jest fakt, że starsze psy w ciągu całego swojego życia częściej kontaktowały się z patogenem niż psy młodsze.

Im częściej właściciele podróżują z psem po terenach endemicznych, tym większe jest ryzyko kontaktu z drobnoustrojem. Odpowiednia profilaktyka przeciwko chorobom odkleszczowym zmniejsza ryzyko wystąpienia anaplazmozy u pupila.

Anaplazmoza u psa – profilaktyka

Szczepionki przeciwko anaplazmozie nie są obecnie dostępne, dlatego zapobieganie wystąpienia choroby opiera się głównie na profilaktyce przeciwkleszczowej.

W przypadku ras krótkowłosych, łatwą metodą jest dokładne obejrzenie psa po każdym spacerze. Kleszcze obecne na sierści lub wbite w skórę należy szybko usuwać.

Najważniejszym elementem profilaktyki jest farmakologiczne zabezpieczenie przed pasożytami zewnętrznymi. Obecne w handlu preparaty można podawać w postaci:

• Kropli wylewanych na kark psa (np. fipronil, amitraza, permetryna) –po wchłonięciu, substancja wydzielana jest razem z wydzieliną gruczołów łojowych i działa ochronnie na całej powierzchni ciała zwierzęcia. Psa nie powinno się kąpać na 3 dni przed i po zastosowaniu tego typu zabezpieczenia. Takie preparaty osiągają największą skuteczność po dobie od podania i zabezpieczają przed inwazją kleszczy na około miesiąc.
• Obroży nasyconych substancjami przeciwkleszczowymi (np.: flumetryna, amitrazą). Nie wszystkie obroże są odporne na działanie wilgoci, dlatego przed kąpielą najlepiej jest ją zdjąć i ponownie założyć na psa, który już ma suchą sierść. W przypadku prawidłowego stosowania, obroże są skuteczne przez od jednego miesiąca do nawet pół roku.
• Tabletek przeciwkleszczowych (np. fluralaner, sarolaner, afoksolaner) – po podaniu tabletki, we krwi psa pojawiają się substancje działające kleszczobójczo. Pasożyty są zabijane po około 8 – 12 godzinach od momentu wkłucia. Ponieważ zarażenie anaplazmozą może nastąpić wcześniej, metoda ta nie jest całkowitym zabezpieczeniem przed pojawieniem się choroby.

W przypadku zaobserwowania niepokojących objawów należy jak najszybciej udać się na wizytę do gabinetu weterynaryjnego.

Źródła:

• Najgroźniejsze choroby odkleszczowe psów. Weterynaria w praktyce. 2017. Jakub Pacoń, Jarosław Pacoń.
• Rozpoznawanie anaplazmozy granulocytarnej psów – krok po kroku. Magazyn Weterynaryjny. 2018. Łukasz Adaszek, Stanisław Winiarczyk.
• Anaplazmoza trombocytarna – utajona choroba psów. Magazyn Weterynaryjny.2014. Łukasz Adaszek, Michał Bartnicki, Alfonso Carbonero, Jerzy Ziętek, Stanisław Winiarczyk