Jednym z najczęstszych problemów dotyczących układu kostno stawowego psów jest dysplazja stawów łokciowych oraz biodrowych. Dysplazja stawów polega na nieprawidłowej budowie, wynikająca z czynników genetycznych. Struktury kostne i stawowe stawu rozwijają się nieprawidłowo podczas rozwoju organizmu zwierzęcia, dlatego najczęściej takie przypadki diagnozowane są w młodym wieku psa – gdy zaczyna rozwijać się stan zapalny jako konsekwencja wady budowy stawu.

Przyczyny dysplazji u psów

Dysplazja u psa jest chorobą genetyczną. Na stronach internetowych można znaleźć wiele nieprawidłowych informacji wprowadzających właścicieli w błąd. Na dysplazję chorują psy, których rodzice posiadają zestaw genów warunkujących tą chorobę. Środowiskowe czynniki takie jak: nieprawidłowa dieta, niedobory mineralne, nadmierny wysiłek fizyczny, nadwaga przyspieszają jedynie czas rozwoju poważniejszych objawów, nie są jednak bezpośrednią przyczyną tej wady.

Istnieje wiele ras predysponowanych do tej choroby. Klasycznym przypadkiem są owczarki niemieckie, sznaucery olbrzymie, labradory, amstaffy i inne. Zdecydowanie częściej cierpią z tego powodu psy ras dużych, jednak wśród mniejszych ras również zdarzają się przypadki dysplazji. Mopsy, sznaucery miniaturki, spaniele stosunkowo często cierpią na to schorzenie. Zaskakujące jest również występowanie tego problemu u kotów – szczególnie dużych ras, np. Maine Coon.

Aby uniknąć przychodzenia na świat szczeniąt, które będą w przyszłości skazane na cierpienie, profesjonalni hodowcy wykonują badania rentgenowskie stawów u psów przeznaczonych do rozrodu. Zgodnie z wymogami FCI niektóre rasy psów podlegają obowiązkowemu sprawdzeniu stanu stawów potencjalnych rodziców. Dysplazja u owczarka niemieckiego występuje wyjątkowo często, dlatego między innymi u tej rasy występuje nakaz oceny stawów biodrowych z następującym wpisem do rodowodu, by dany osobnik mógł być legalnie przeznaczony do rozrodu. Należy jednak pamiętać, że kupując szczeniaka  z hodowli, posiadamy jedynie informacje o jego rodzicach – nie wiemy w jakim stanie są stawy malucha, ponieważ jest jeszcze zbyt malutki do stwierdzenia jakikolwiek zmian. Niestety może się zdarzyć, że szczenię po zdrowych rodzicach rozwinie tą chorobę.

Wada budowy stawu może dotyczyć przednich lub tylnich kończyn. Ze względu na to rozróżniamy dysplazję stawu łokciowego lub biodrowego. Ze względu na to, że anatomicznie są to całkowicie różne połączenia kostne, dlatego powstałe niedopasowania mają całkowicie różny charakter.

Pamiętaj, im wcześniej wykryta dysplazja, tym większe szanse na zminimalizowanie objawów i rozwinięcia choroby zwyrodnieniowej stawów. U ras predysponowanych zaleca się profilaktyczne badanie stawów w celu wykrycia lub wykluczenia dysplazji u szczeniakajuż w 4 miesiącu życia u profesjonalnego radiologa bądź ortopedy.

Dysplazja stawu biodrowego u psa

Staw biodrowy zbudowany jest z połączenia panewki miednicy oraz głowy kości udowej. Dysplazja występuje wówczas, gdy to połączenie jest zbyt luźne, panewka zbyt szeroka. Tworzy wówczas ona formę bardziej talerza, niż miseczki w której powinna ciasno siedzieć głowa kości udowej, która natomiast ulega spłaszczeniu. W efekcie głowa kości udowej obija się o panewkę, ponieważ ma na to zbyt dużo luzu i przestrzeni. Takie obijanie i przemieszczanie powoduje ból. Skrajnie rozwinięta dysplazja objawia się notorycznym nadwichnięciem stawu.

Objawy dysplazji stawu biodrowego

Wskazaniem do kontaktu z ortopedą i sprawdzeniem sprawności stawów są objawy pojawiające się u psa. Mogą nimi być: kulawizna, problemy z poruszaniem, sztywność kroku, niechęć do zabawy czy też charakterystyczne zajęcze skoki podczas biegu. Naturalnie zdrowy pies w trakcie biegu stawia tylnie kończyny w różnym czasie, natomiast w przypadku bolesności, zwierzęta pomagają sobie mięśniami brzucha, jednocześnie przywodząc kończyny podczas skoku. Wygląda to podobnie do kicającego zająca. Podczas stania można również zauważyć krzyżowanie się stawów skokowych i pozycję X tylnych kończyn. Takie objawy zdecydowanie powinny nas skłonić do wykonania badań radiologicznych. Do takiej procedury pies powinien być poddany delikatnej narkozie – aby w pełni się rozluźnił. Zdjęcie RTG zazwyczaj jest wystarczające do oceny stanu stawów naszego pupila.

Dysplazja stawu łokciowego u psa

Staw łokciowy ma bardzo skomplikowaną strukturę, ponieważ łączy ze sobą trzy kości – ramienną, łokciową i promieniową. Aby funkcjonował prawidłowo, wszystkie te trzy struktury powinny być do siebie idealnie dopasowane, ponieważ jakiekolwiek zmiany w tym obrębie mogą powodować stan zapalny, ból, zwyrodnienia stawowe. Dysplazja łokciowa to nie  pojedyncze schorzenie, lecz cały zespół schorzeń tworzący zespół wad negatywnie wpływający na staw łokciowy, wywołując zapalenie oraz chorobę zwyrodnieniową stawu. Czynniki wywołujące ogólny stan dysplazji stawu łokciowego u psa to przede wszystkim:

• FCP – Fragmentedcoronoidprocess – fragmentacja wyrostka dziobiastego przyśrodkowego kości łokciowej
• OCD – Osteochondritisdissecans – oddzielająca martwica kostno-chrzęstna kłykcia przyśrodkowego kości ramiennej
• UAP – Ununitedanconealprocess – niezłączony wyrostek łokciowy kości łokciowej
• Elbowincongruency – inkongruencja, czyli niedopasowanie stawu

FCP

Fragmentacja wyrostka dziobiastego przyśrodkowego kości łokciowej, określana obecnie jako złożona choroba wyrostka dziobiastego jest wynikiem nadmiernego ucisku kości ramiennej na tą strukturę. Obecnie uważa się, że okresowa inkongruencja promieniowo-łokciowa w trakcie wzrostu psa może być przyczyną ucisku na niedojrzały wyrostek dziobiasty, powodując jego mikrouszkodzenia. Jednym z przyczyn jest nierównomierny wzrost kości: promieniowa jest zbyt krótka, więc cały ciężar opierany jest na wyrostku dziobiastym kości łokciowej. Jest to bardzo bolesny proces, przez który pies kuleje.

OCD

Oddzielająca martwica kostno-chrzęstna kłykcia przyśrodkowego kości ramiennej to choroba rozwijająca się z powodu zaburzenia podczas procesu różnicowania się komórek chrząstki. Powoduje to  nieprawidłową śródchrzęstnąossyfikację – istotną podczas prawidłowego rozwoju systemu kostnego warunkującego formacje kości. U psów, które rosną szybko gwałtowny rozrost chrząstek stawowych powoduje odcięcie własnego zapotrzebowania na krew. Z tego powodu rozwija się martwica, wywołująca ból i kulawiznę.

UAP

W prawidłowo wykształconym stawie ciężar ciała schodzący przez kość ramienną opiera się równomiernie na głowie kości promieniowej oraz na bocznym i przyśrodkowym wyrostku kości łokciowej. W przypadku przesunięcia ciężaru na kość promieniową wynikającą ze skrócenia kości łokciowej dochodzi do inkongruencji stawu i ucisku wyrostka łokciowego o bloczek kości ramiennej. W efekcie wyrostek jest niezrośnięty i powoduje ból.

Objawy dysplazji stawu łokciowego

Podstawowym objawem dysplazji jest kulawizna, która pojawia się zazwyczaj w 5-7 miesiącu życia. Dla właściciela może być ciężkie określenie, na którą kończynę kuleje pies, w szczególności, gdy dysplazja rozwinęła się w obu kończynach. Pies może również ostrożniej chodzić, unikać zabaw i fizycznej aktywności. Problemy ze wstawaniem również mogą się pojawić. Kulawiznę można dostrzec, gdy w trakcie chodu pies „macha” głową w górę i w dół. Naturalnie powinna znajdować się ona na jednej linii jako przedłużenie kręgosłupa, lecz w przypadku chęci przeniesienia ciężaru na zdrową nogę, głowa porusza się nieregularnie. Dość pomocnym sposobem do określenia która noga boli, jest nagranie psa w truchcie od przodu. Późniejsze odtworzenie filmu w zwolnionym tempie pozwoli nam określić, na którą nogę występuje tąpnięcie (ta zdrowa) w celu odciążenia zwyrodniałej kończyny. Może również występować opuchlizna oraz zanik mięśni.

Przy diagnostyce dysplazji łokciowej należy wykluczyć kulawiznę wywołaną nieprawidłowościami w stawie ramiennym.

Aby dokonać pełnej diagnostyki stawów łokciowych, najlepiej wybrać się do lekarza weterynarii zajmującego się ortopedią lub radiologią. Zdjęcia RTG powinny być wykonane w trzech płaszczyznach, idealną formą diagnostyki jest również wykonie tomografu komputerowego, ze względu na skomplikowaną budowę tego stawu.

Leczenie dysplazji

Należy być świadomym, że choroby rozwojowe stawów polegające na dysplazji nie są uleczalne. Staw nigdy nie będzie w stu procentach sprawny. Nie oznacza to jednak, że nie możemy nic zrobić, aby poprawić komfort życia naszego psa. W zależności od rodzaju wady i sile jej rozwoju można przeprowadzić zabiegi chirurgiczne, tak aby polepszyć „dopasowanie” stawu. W dysplazji stawu łokciowego u psa takie zabiegi mogą obejmować: usunięcie wyrostka, połączenie wyrostka, usunięcie zmian martwiczych chrząstki czy osteotomia – czyli przecięcie kości łokciowej, tak aby jej długość pod wpływem ruchów i obciążenia łapy dopasowała się do kości promieniowej. Zabiegi te mogą zostać przeprowadzone klasyczną metodą przy otwarciu jamy stawowej lub metodą artroskopową. Artroskopia pozostawia jedynie niewielki nacięcia, jest więc metodą dużo mniej inwazyjną i pies dochodzi po zabiegu znacznie szybciej do sprawności, jednak ten sposób jest droższy. Jeśli chodzi o dysplazję biodrową, metody mogą obejmować:

• Pektinektomia – czyli nacięcie mięśnia grzebieniowego uda. Jego nadmierne napięcie może powodować „wyciąganie” głowy kości udowej ze stawu. Po nacięciu lub nawet usunięciu, napięcie w stawie maleje, co znacznie łagodzi ból.
• Symfizjodeza – zabieg wykonywany u szczeniąt. Spojenie łonowe zostanie potraktowane promieniem laserowym i wzrost w tym obrębie zostaje zahamowany. W efekcie przy rozwoju miednicy wywija się ona tak, że panewki nakrywają głowy kości udowej – jak kaptur.
• Potrójna osteotomia miednicy – miednica przecinana jest w trzech miejscach i wolny fragment z panewką dopasowywany jest do stawu.
• Dekapitacja głowy kości udowej – kiedyś uważano, że można przeprowadzać go jedynie u małych psów, jednak obecnie wykonuje się nawet przy dysplazji u owczarków niemieckich, a więc psów dość sporych rozmiarów. Zabieg polega na odcięciu głowy kości udowej. Staw jest usunięty, nie występuje więc przyczyna bólowa – panewka nie jest stale drażniona i ból jest znacznie mniejszy. Ten zabieg najlepiej znoszą psy które mają dobrze rozwinięte mięśnie ud i pośladków, ponieważ to one będą utrzymywać nogę we właściwym miejscu.
• Endoproteza stawu biodrowego – często wykonywana u ludzi. Polega na wstawieniu „sztucznego biodra” . Panewkę oraz głowę i szyjkę kości udowej zastępują endoprotezy. Jest to najdroższa forma leczenia dysplazji, ale bardzo skuteczna.

Po każdym zabiegu bardzo ważnym elementem jest rehabilitacja i budowanie tkanki mięśniowej w chorej łapie. Jako, że psy przechodzące wyżej wymienione zabiegi bardzo często cierpią na dyskomfort i ból od dłuższego czasu i celowo odciążają kończynę, rozwijają się u nich pokaźne zaniki mięśniowe. Uważa się, że odbudowa mięśni trwa ok. 3 razy dłużej, niż ich zanik. Aby pies mógł w pełni cieszyć się zdrowiem, należy wykonywać z nim ćwiczenia rozciągające, wzmacniające i stabilizujące zlecone przez lekarza weterynarii bądź psiego fizjoterapeutę. Bardzo dobrą formą odbudowy mięśni jest pływanie czy ćwiczenia na bieżni wodnej. Woda unosi ciało – nie są wówczas obciążone stawy, a mięśnie wykonują podczas pływania pracę, dzięki czemu rozbudowuje się ich masa i nabierają siły.

Ważnym elementem, który powinniśmy również wprowadzić jest suplementacja wysokiej jakości preparatami przeznaczonymi dla psów z problemami kostno – stawowymi. Po odpowiednio przeprowadzonej operacji, a następnie rehabilitacji objawy bólowe bardzo często znikają na dobrych parę lat, dając możliwość funkcjonowania psu jak całkowicie zdrowy czworonóg. Należy jednak pamiętać, że nie powinien on nadmierni obciążać stawów. Nagłe wyskoki i skakanie z wysokości nie są wskazane. Niestety pies obciążony dysplazją powinien zrezygnować z aportowania, ponieważ nagłe zrywanie się do biegu i gwałtowne hamowanie przy zabawce znacznie obciąża stawy. Powinniśmy zapewnić oczywiście odpowiednią dawkę ruchu – mięśnie psa muszą być mocne i dobrze rozwinięte, aby rekompensowały w pewnym stopniu ułomność stawu. Dlatego dobrą metodą jest rzucanie psu zabawek w wodzie!

Pamiętaj, pies z dysplazją nadal może cieszyć się życiem i funkcjonować bez cierpienia, więc jeśli podejrzewasz tą chorobę to nie zwlekaj i udaj się do lekarza weterynarii. Jest duża szansa, że za jakiś czas będziesz patrzeć na swojego psa, który radośnie biega bez bólu!