Nowotwór u psa to bardzo poważna diagnoza. Tak jak u ludzi, formy nowotworów mogą mieć postać łagodny lub złośliwy. Od charakteru inwazyjności zależy sposób leczenia i dalsze rokowania dotyczące wyzdrowienia pacjenta. Nawet małe zmiany skórne mogą okazać się bardzo niebezpieczne dla naszych czworonogów, jeśli wykazują zdolność do przerzutów. Dlatego jeśli zauważymy jakąś nieprawidłowość na powłokach skórnych u naszego psa, bądź zmianę w zachowaniu i objawy bólowe, warto zabrać naszego pupila do lekarza weterynarii, by ocenić z jakim schorzeniem mamy do czynienia. Może to okazać się niezłośliwy włókniak, tłuszczak lub nowotwory bardziej niebezpieczne – mastoctyoma, czerniak czy mięsak. Nie jesteśmy w stanie ocenić na oko charakteru i pochodzenia takiej zmiany. Jedynie szczegółowe badania takie jak histopatologiczne może pokazać nam z jaką zmianą zmaga się nasz pupil.

Mastocytoma u psa – jak wygląda

Mastocytoma to zmiany rozrostowe (zazwyczaj w obrębie tkanki podskórnej lub skórnej), w których masie stwierdza się nienaturalny rozplem mastocytów, inaczej komórek tucznych. Występuje u psów stosunkowo często porównując występowanie innych nowotworów skóry w formie upostaciowanego guza. Zauważono, że niektóre rasy (boksery, labradory, golden retrivery, teriery i mastify, mopsy) wykazują większą skłonność do chorowania na ten rodzaj nowotworów w porównaniu z innymi rasami. Mastocytoma u psa najczęściej pojawia się w podeszłym wieku – zazwyczaj po 9 roku życia.

Oprócz formy skórnej, mogą występować również mastocytomy trzewne. Ta postać jest dużo rzadsza. Proliferacja, czyli niekontrolowany, szybki podział komórek nowotworowych – w tym wypadku tucznych rozpoczyna się w obrębie narządów wewnętrznych – przeważnie w wątrobie, śledzionie i przewodzie pokarmowym.

Kolejną grupę zmian stanowią przypadki rozsianego guza z komórek tucznych, bez względu na miejsce wyjścia nowotworu (skóra lub tkanka podskórna, trzewia, szpik kostny), czasami przebiegające w postaci białaczkowej (białaczka mastocytarna – nowotworowe komórki tuczne obecne są we krwi obwodowej).

Charakter tego nowotworu może być łagodny lub złośliwy – aby to określić, należy przeprowadzić odpowiednie badania.

Mastocyty – rola w organizmie

Mastocyty, inaczej komórki tuczne są elementem układu immunologicznego i biorą udział w obronie organizmu przed pasożytami, bakteriami i innymi drobnoustrojami. Swoim wyglądem i właściwościami przypominają bazofile krążące we krwi, jednak same nigdy nie opuszczają tkanek. Odgrywają rolę zarówno w mechanizmach odpowiedzi immunologicznej wrodzonej oraz nabytej. Ich zasadniczą rolą jest wywoływanie lokalnego stanu zapalnego (m.in. alergie) w reakcji na czynniki egzogenne. Ziarnistości mastocytów są bogate w histaminę i heparynę. Biorąc to pod uwagę, możemy spodziewać się charakterystycznych reakcji ze strony guza pod wpływem dotyku, podrażnienia czy wkłucia biopsyjnego. Guz może się zaczerwienić lub nawet powiększyć się kilka razy w przeciągu kilku minut. Wyrzut histaminy z mastocytów znajdujących się w guzie zwiększa przepuszczalność naczyń oraz poszerza ich światło. W efekcie zmiana staje się bardzo mocno ukrwiona, a jej obrys powiększony.

Mastocytoma u psa – objawy

U psów na pierwszy plan zwykle wysuwa się guzek, wysklepiony ponad powierzchnię skóry, połyskujący, niepokryty sierścią. Jest to zwykle pierwszy (czasem jedyny) motyw konsultacji u lekarza weterynarii.

Istotnym symptomem diagnostycznym jest występowanie tak zwanego objawu Dariera. Polega on na charakterystycznej reakcji  podczas manipulowania guzem w trakcie jego omacywania lub badania. Dochodzi wówczas do degranulacji mastocytów i uwolnienia substancji biologicznie czynnych. Efektem jest zaczerwienienie i obrzmienie skóry oraz  czasami pojawienie się na niej smugowatych wykwitów. Mastocytoma u psa może również puchnąć i powiększać się w bardzo krótkim czasie – sekundy po podrażnieniu. Po pewnym czasie jednak wraca do swoich pierwotnych rozmiarów.

Najczęściej występujące objawy przy trzewnej formie MCT (termin ten odnosi się do rozsianej lub ogólnoustrojowej mastocytozy) to: uogólnione powiększenie węzłów chłonnych, powiększenie wątroby, powiększenie śledziony. U tych zwierząt zwykle obserwuje się:

• apatię,
• spadek masy ciała,
• zmniejszenie apetytu,
• wymioty,
• biegunkę.

Mastocytoma u psa – czy boli?

Małe zmiany nie są bolesne lub w niewielkim stopniu sprawiają dyskomfort. Większe guzy uciskają okoliczne tkanki i powodują ból. Czasami mastocytomy skórne osiągają gigantyczne rozmiary, przez co powłoka skóry nie wytrzymuje i może pękać. Dodatkowo tworzą się otarcia oraz urazy poprzez zahaczenie zmianą o elementy otoczenia. W zaawansowanej formie choroby, przy niemożliwości chirurgicznego usunięcia guza, należy zawsze pamiętać o odpowiednim przeciwbólowym zabezpieczeniu naszego pupila – o leki prosimy prowadzącego lekarza weterynarii. Nigdy nie podajemy leków na własną rękę, ponieważ psy posiadają inny metabolizm i niektóre leki (np. ibuprofen) są dla nich śmiertelnie niebezpieczne.

Mastocytoma u psa – diagnostyka

W celu potwierdzenia lub wykluczenia choroby nowotworowej należy wykonać biopsję guza i oddać pobrany materiał do badania histopatologicznego, w trakcie którego zostanie oceniony stopień złośliwości guza. Oprócz szczegółowych badań samej zmiany, warto zbadać ogólny stan zwierzęcia wykonując badania krwi oraz moczu. Jeśli materiał z biopsji potwierdzi obecność komórek tucznych, powinno przeprowadzić się USG jamy brzusznej w celu sprawdzenia wielkości węzłów chłonnych oraz wątroby. Pod kontrolą USG można również przeprowadzić biopsję cienkoigłową węzłów chłonnych i wątroby. Dodatkowo w celu określenia stadium zaawansowania nowotworu ocenia się na podstawie badania RTG klatki piersiowej obraz płuc – by określić czy są obecne w nich przerzuty mastocytomy u psa.

Mastocytoma u psa – leczenie

Podstawową metodą leczenia mastocytomy u psów jest chirurgiczne usunięcie zmiany z odpowiednim (najlepiej 3 centymetrowym) marginesem. Usuniętą zmianę poddaje się ocenie histopatologicznej w celu określenia rodzaju nowotworu oraz stopnia jego złośliwości. Stopień złośliwości mastocytomy u psa (jak i każdego innego nowotworu) oceniany jest na podstawie ilości figur mitotycznych obecnych w obrazie mikroskopowym danego wycinka. Figura mitotyczna to moment w którym zachodzi podział komórki. Im więcej takich form w trakcie podziału widocznych pod mikroskopem, tym bardziej złośliwy nowotwór. Oprócz zabiegu chirurgicznego, w zależności od złośliwości nowotworu, stosuje się chemioterapię, radioterapię. W przypadku form nieoperacyjnych lub rozległych przerzutów, leczenie opiera się na podawaniu głównie leków przeciwnowotworowych hamujących rozplem patologicznych komórek.

W dalszym ciągu prowadzone są badania nad zastosowaniem terapii celowanej guzów z komórek tucznych u psów z użyciem masytynibu. Lek ten jest selektywnym inhibitorem receptora kinazy tyrozynowej, zaangażowanego w kontrolę wzrostu i różnicowania komórek tucznych. Enzymy te są obecne na receptorach powierzchniowych komórek – receptory c-KIT.

Niektóre typy guza komórek tucznych są związane z mutacją receptora c-KIT. Nadmierne działanie receptora c-KIT powoduje pobudzanie komórek tucznych do niekontrolowanych podziałów.

Poprzez blokowanie receptorów c-KIT masytinib wspomaga zahamowanie podziałów komórkowych zapobiegając dalszemu rozrostowi komórek guza wykazujących obecność tej szczególnej mutacji.

Generalnie masytynib uznano za lek bezpieczny i skuteczny w opóźnianiu rozwoju nieoperacyjnych lub nawracających po chirurgicznej resekcji guzów z komórek tucznych o umiarkowanym i niskim stopniu złośliwości histologicznej, w przebiegu których nie obserwowano przerzutów do regionalnych węzłów chłonnych i miejsc odległych.

Kolejną możliwością farmakologicznego leczenia mastocytomy jest stosowanie tokeranibu. Hamuje on aktywność kinazy tyrozynowej, ograniczając przez to dalszy podział komórek guza. Zatrzymuje również patologiczną angiogenezę, czyli rozrost i wytwarzanie nowych naczyń krwionośnych specjalnie dla guza, by zapewnić mu wszystkie składniki potrzebne do szybkiego wzrostu. Przy ograniczeniu tworzenia się nowych naczyń, powstrzymywany jest również rozrost zmiany nowotworowej. Tokeranib hamuje również progresję nowotworu na drodze przerzutów.

Mastocytoma u psa – przerzuty

Większość guzów z komórek tucznych nie daje przerzutów. Mastocytoma u psów określana jest przeważnie jako nowotwór łagodny, jednak mw niektórych przypadkach może dojść do zezłośliwienia się zmiany. Narządem, gdzie najwcześniej pojawiają się przerzuty, są okoliczne węzły chłonne. Panuje błędne przekonanie, że takich pacjentów nie należy poddawać zabiegowi chirurgicznemu ze względu na złe rokowanie. Oceniono, że  w grupie psów z guzami mastocytomy i przerzutami do okolicznych węzłów chłonnych zastosowano leczenie w postaci usunięcia  guza wraz z zajętym węzłem chłonnym oraz chemioterapii i radioterapii. Średni czas przeżycia u tych psów wyniósł powyżej trzech lat. U żadnego z opisanych zwierząt po leczeniu nie stwierdzono przerzutów do dalszych narządów. Przerzuty mastocytomy u psa to nie wyrok. Z odpowiednio przeprowadzonym leczeniem istnieją duże szanse na znaczne przedłużenie życia pacjenta lub całkowite wyleczenie.

Należy jednak pamiętać, że przerzuty mogą występować pomimo braku zmian w okolicznych węzłach chłonnych. Stwierdzono, że w ponad połowie węzłów chłonnych znajdujących się w okolicy guza występują zmiany na tle nowotworowym. W jednym z badań, gdzie 93 psy poddano resekcji guza z komórek tucznych wraz z okolicznym węzłem chłonnym normalnych rozmiarów, w połowie przypadków w badaniu histopatologicznym stwierdzono patologiczny rozrost w węźle jako przerzut mastocytomy u psa. Podkreśla to wartość badania cytologicznego okolicznego węzła chłonnego, a w przypadku wątpliwości należy ten węzeł usunąć przy resekcji guza pierwotnego. Warto również wykonać zdjęcie RTG klatki piersiowej, by wykluczyć zmiany metastatyczne (przerzutowe) do płuc. Niestety obecność ognisk przerzutowych w płucach znacznie pogarsza stan pacjenta oraz rokowania.

Mastocytoma u psa – terapia i rokowania

Rokowania zależą od wielu czynników. Mastocytoma u psa lub kota może stanowić poważne zagrożenie życia. Dlatego jeśli zaobserwujesz guz skóry u swojego pupila, koniecznie udaj się z nim na konsultację u weterynarza, najlepiej ze specjalizacją onkologiczną. Nie należy panikować i dać szansę psu na wyleczenie. W przypadku łagodnego miejscowego guza, szanse na całkowite wyleczenie jest bardzo wysoka. Sytuacja komplikuje się w przypadku mastocytoma u psa ma przerzuty. Nie jest to jednak wyrok, ponieważ dostępne leki wykazują dużą skuteczność w walce z tym nowotworem.

W terapii mastocytomy u psa bardzo ważne jest podążanie za wskazówkami prowadzącego lekarza weterynarii. Lekarz jest w stanie obiektywnie spojrzeć na sprawę i przypadek. Jeśli okaże się, że pies rozwinął poważną postać choroby, może zalecić skrócenie cierpienia zwierzęcia. Właściciele często kierują się emocjami i nie są wstanie podjąć racjonalnej decyzji, więc jeśli lekarz weterynarii stwierdzi, że najlepszą opcją będzie eutanazja, należy to poważnie rozważyć, by oszczędzić psu reszty życia w bólu. W przypadku mastocytomy u psa takie rozwiązanie na szczęście jest bardzo rzadkie, dlatego nie warto tracić nadziei i walczyć o swojego członka rodziny.